नेवासा संपूर्ण माहिती (Nevasa Information Marathi)

प्रवरा नदीमुळे नेवासे खुर्द व नेवासे बुद्रुक असे गावाचे विभाजन झाले आहे . त्यालाच अनुक्रमे अलिकडचे नेवासे व पलीकडचे नेवासे म्हणतात . तेथेच कणेरेश्वर ( वीरेश्वर ) ऊर्फ करवीरेश्वराचे मंदिर होते . दक्षिण काशी शिवस्थानाचा महिमा जाणून त्याच पडक्या शिवालयाच्या एका खांबाला पैस खांबाला टेकून ज्ञानेश्वरांनी ज्ञानेश्वरी सांगितली . पैस खांबावर शिलालेख आहे. यादवानंतर नेवासा सुभा बहामनी राज्यात व पुढे नगरच्या निजामशाही अमलात होता. मलिकअंबरने प्रतबंदी प्रथम केली हा सुभा निजामशाहीनंतर मोगलांच्या ताब्यात होता . त्या अवधीत , शाहूराजाच्या लगात औरंगजेबाने तो मराठ्धाना आदण दिला . सुभा १७२४ नंतर हैदराबादच्या निजामाने घेतला . उदगीरच्या लढाईच्या वेळी , १७६० मध्ये या प्रातावर पेशव्यांचा अमल होता . पेशव्यांचा नेवासे येथील सुभेदार नारो .. बाजी नगरकर याने या सुभ्याची पुन्हा प्रतबंदी केली . पेशव्यांचा अंमल १८१८ पर्यंत होता . मग हा सर्व भाग इंग्रजांच्या ताब्यात गेला . छत्रपतींचे जामदार , देशमुख , सेनापती हंबीरराव मोहिते , नाईक , लोखंडे यांचे वंशज आजही नेवाशात आहेत . मोहित्यांची गल्ली प्रसिद्धच आहे . ती सगळी मंडळी आपापसात भावकीत आहेत . छत्रपतींचे मेहुणे अर्थात सोयराबाईचे – बंधू , सेनापती हंबीरराव मोहिते यांचे वंशज नेवाशात आहेत . ज्ञानेश्वरांनी या भूमीमध्ये ज्ञानेश्वरी सांगितली . त्याबद्दल स्वतः माऊली म्हणतात शके बाराशतें बारोत्तरें । तैं टीका केली ज्ञानेश्वरे । सच्चिदानंदबाबा आदरें । लेखकु जाला । -ज्ञानेश्वरी , अध्याय १८ वा ओवी १८११ ज्ञानेश्वराच्या मंदिरामागे लाडमोड टेकडी होती .

तिचे उत्खनन केल्यावर तिथे जोर्वे संस्कृतीचे अवशेष सापडले . येथून अर्ध्या फर्लांगावर त्याच टेकडीवर संत चक्रधरांना साक्षात्कार झाल्याचा उल्लेख ‘ स्थानपोथी’मध्ये आला आहे . नेवाशासंदर्भातील उल्लेख स्कंद पुराणामधील ‘ महालय माहात्म्य ‘ यात नेवाशासंदर्भात उल्लेख आहे . नेवाशाचा उल्लेख ‘ महालय ‘ व ‘ निधिनिवास ‘ असा आहे , तर प्रवरेचा ‘ निधिनिवास ‘ . उल्लेख ‘ वरा ‘ व ‘ पापहरा ‘ असा आहे . मोठमोठ्या देवतांचे वास्तव्य म्हणून रामायणामध्ये ‘ शिवस्थान ‘ म्हणून या क्षेत्राचा उल्लेख आहे . पूर्वी हा • प्रदेश शिवलिंगांनी व्याप्त होता , म्हणून भाविक वृत्तीचे लोक तिथे पादत्राणे शिवालयच.

भागवत पुराणामध्ये भागवत ग्रंथातील ओवीमध्ये उल्लेख आहे. महानुभाव पंथाचे आद्य प्रवर्तक चक्रधरस्वामी यांनी ‘ लीळाचरित्रा’ मध्ये मोहिनीराज अवतारासंबंधी पुढील उल्लेख केला आहे