उत्पन्ना एकादशी व्रत कथा आणि महत्त्व: एकादशीच्या जन्माची अद्भुत गाथा!
हिंदू धर्मात एकादशीचे व्रत अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. वर्षातून येणाऱ्या २४ एकादश्यांमध्ये प्रत्येक एकादशीचे स्वतःचे असे एक विशेष महत्त्व आहे. मार्गशीर्ष महिन्यातील कृष्ण पक्षातील एकादशीला 'उत्पन्ना एकादशी' असे संबोधले जाते. या एकादशीला एका विशेष कारणामुळे 'उत्पन्ना' हे नाव मिळाले आहे, कारण याच दिवशी एकादशी तिथीचा जन्म झाला होता अशी पौराणिक आख्यायिका आहे. भगवान विष्णूंना समर्पित असलेले हे व्रत भक्तांना पापमुक्त करून मोक्षाचा मार्ग दाखवते. चला, उत्पन्ना एकादशीच्या अद्भुत जन्माची कथा आणि तिचे महत्त्व सविस्तरपणे जाणून घेऊया.Utpanna Ekadashi Vrat Katha
उत्पन्ना एकादशीच्या जन्माची पौराणिक कथा
पौराणिक कथेनुसार, प्राचीन काळी मुर नावाचा एक अत्यंत शक्तिशाली आणि क्रूर राक्षस होता. त्याने आपल्या सामर्थ्याने स्वर्गलोक आणि पृथ्वीलोक अशा दोन्ही ठिकाणी हाहाकार माजवला होता. सर्व देवतांना आणि ऋषीमुनींना त्याने त्रस्त केले होते. त्याच्या त्रासाने हैराण होऊन देवराज इंद्र स्वतः भगवान विष्णूकडे मदतीसाठी गेले आणि त्यांनी मुर राक्षसापासून आपले आणि सृष्टीचे रक्षण करण्याची प्रार्थना केली. भगवान विष्णूंनी इंद्राला आश्वासन दिले आणि मुर राक्षसाचा वध करण्याचा संकल्प केला.Utpanna Ekadashi Vrat Katha
भगवान विष्णूंनी मुर राक्षसाशी अनेक वर्षांपर्यंत घनघोर युद्ध केले. या युद्धादरम्यान विष्णूंना खूप थकवा आला. त्यामुळे ते बदरिकाश्रम येथील 'हेमावती' नावाच्या गुहेत विश्रांती घेण्यासाठी गेले. मुर राक्षस त्यांचा पाठलाग करत त्या गुहेत पोहोचला. भगवान विष्णूंना निद्रेत पाहून मुर राक्षसाने त्यांना मारण्याचा प्रयत्न केला. त्याच क्षणी, भगवान विष्णूंच्या शरीरातून एक अत्यंत तेजस्वी आणि सुंदर स्त्रीशक्ती प्रकट झाली. या स्त्रीशक्तीने आपल्या पराक्रमाने मुर राक्षसाचा वध केला.
भगवान विष्णूंनी दिला 'एकादशी'ला आशीर्वाद
जेव्हा भगवान विष्णूंना जाग आली, तेव्हा त्यांनी मुर राक्षसाला मृत पाहिले आणि त्या तेजस्वी स्त्रीशक्तीला विचारले, "तू कोण आहेस आणि तू मुर राक्षसाचा वध कसा केलास?" त्या स्त्रीशक्तीने सर्व घटना विष्णूंना सांगितली. भगवान विष्णू तिच्या शौर्यावर आणि पराक्रमावर खूप प्रसन्न झाले. त्यांनी त्या स्त्रीशक्तीला 'एकादशी' असे नाव दिले आणि तिला वरदान दिले की, "आजपासून जो कोणी भक्त या एकादशी तिथीला माझे व्रत करेल, त्याला सर्व पापांतून मुक्ती मिळेल, त्याला स्वर्गलोकाची प्राप्ती होईल आणि तो माझ्या प्रिय भक्तांमध्ये गणला जाईल." याच दिवसापासून एकादशीचे व्रत सुरू झाले असे मानले जाते, म्हणूनच ही एकादशी 'उत्पन्ना एकादशी' म्हणून ओळखली जाते.Utpanna Ekadashi Vrat Katha
उत्पन्ना एकादशीचे महत्त्व आणि पूजा विधी
उत्पन्ना एकादशीचे व्रत केल्याने साधकाला सर्व पापातून मुक्ती मिळते आणि त्याला मोक्ष प्राप्तीचा मार्ग सुकर होतो असे मानले जाते. या दिवशी भगवान विष्णूंची उपासना केल्याने घरात सुख, समृद्धी आणि शांती नांदते. भक्तजन या दिवशी ब्रह्ममुहूर्तावर उठून स्नान करतात आणि स्वच्छ वस्त्र परिधान करतात. त्यानंतर भगवान विष्णूच्या मूर्तीची किंवा प्रतिमेची पूजा केली जाते. या दिवशी उपवास केला जातो, फलाहार किंवा सात्विक भोजन ग्रहण केले जाते. 'ओम नमो भगवते वासुदेवाय' या मंत्राचा जप करणे, विष्णू सहस्रनामाचे पठण करणे आणि एकादशी व्रत कथा वाचणे किंवा ऐकणे हे अत्यंत फलदायी मानले जाते. काही भक्तजन निर्जला उपवासही करतात.
उत्पन्ना एकादशी केवळ एका व्रताचा दिवस नाही, तर ती एकादशी तिथीच्या जन्माचा, सत्प्रवृत्तीच्या विजयाचा आणि भक्तांना पापांतून मुक्त करून आध्यात्मिक उन्नती साधण्याचा दिवस आहे. मुर राक्षसावर मिळालेला विजय हे वाईट शक्तींवर चांगुलपणाच्या विजयाचे प्रतीक आहे. या पवित्र दिवशी भगवान विष्णूची आराधना आणि एकादशी व्रताचे पालन केल्यास आपल्या जीवनात सुख, समृद्धी, शांती आणि आध्यात्मिक बल प्राप्त होते. त्यामुळे प्रत्येक भाविकांनी उत्पन्ना एकादशीचे महत्त्व जाणून हे व्रत श्रद्धेने आणि भक्तीभावाने पाळावे.