बजेट म्हणजे काय?
बजेट म्हणजे सरकारच्या एक वर्षाच्या उत्पन्न आणि खर्चाचा अंदाज. हे एक महत्त्वाचे आर्थिक दस्तऐवज आहे जे सरकारच्या धोरणांचे आणि प्राधान्यक्रमांचे प्रतिबिंबित करते.
बजेटमध्ये दोन भाग असतात:
- उत्पन्न: सरकारचे उत्पन्न कर, शुल्क, मालमत्ता विक्री, विमाने आणि कर्ज यासारख्या विविध स्त्रोतांमधून येते.
- खर्च: सरकारचा खर्च सार्वजनिक सेवा, विकास योजना, कर्ज फेडणे आणि इतर खर्चासाठी केला जातो.
बजेट सरकारला त्याच्या अर्थव्यवस्था आणि समाजावर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करते. ते सरकारला पुढील वर्षात काय करण्याचे आहे हे ठरवण्यास मदत करते आणि ते नागरिकांना सरकारच्या आर्थिक स्थितीबद्दल माहिती देते.
अर्थसंकल्प 2024
1 फेब्रुवारी 2024 रोजी, केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी भारताचा अर्थसंकल्प 2024-25 सादर केला. हा अंतरिम अर्थसंकल्प होता, कारण लोकसभा निवडणुका 2024 मध्ये होणार आहेत.
या अर्थसंकल्पात, सरकारने पुढील वर्षात अनेक महत्त्वपूर्ण घोषणा केल्या. यामध्ये समाविष्ट आहे:
- कर सूट वाढवणे: सरकारने कर सूटची मर्यादा ₹7 लाखांपासून ₹8 लाखांपर्यंत वाढवली.
- बचत खात्याच्या व्याजाला करमुक्त करणे: सरकारने बचत खात्याच्या व्याजाला ₹50,000 पर्यंत करमुक्त केले.
- शेतकऱ्यांसाठी मदत वाढवणे: सरकारने पीएम किसान योजना आणि अन्य योजनांमधून शेतकऱ्यांसाठी मदत वाढवली.
- शिक्षण आणि आरोग्यावर खर्च वाढवणे: सरकारने शिक्षण आणि आरोग्यावर खर्च वाढवला.
या अर्थसंकल्पाचे नागरिकांवर आणि अर्थव्यवस्थेवर होणाऱ्या परिणामांचा विचार केला जाईल.
बजेटचे नागरिकांवर होणारे परिणाम
बजेटचे नागरिकांवर अनेक प्रकारे परिणाम होऊ शकतात. यामध्ये समाविष्ट आहे:
- कर सूट वाढल्याने: करदात्यांना कर भरावा लागणारा पैसा कमी होईल.
- बचत खात्याच्या व्याजाला करमुक्त केल्याने: बचत खातेधारकांना त्यांच्या बचतीवर जास्त पैसे मिळतील.
- शेतकऱ्यांसाठी मदत वाढल्याने: शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढेल.
- शिक्षण आणि आरोग्यावर खर्च वाढल्याने: नागरिकांना शिक्षण आणि आरोग्य सेवा अधिक परवडतील.
बजेटचे अर्थव्यवस्थेवर होणारे परिणाम
बजेटचे अर्थव्यवस्थेवरही अनेक प्रकारे परिणाम होऊ शकतात. यामध्ये समाविष्ट आहे:
- कर सूट वाढल्याने: अर्थव्यवस्थेतील पैशाचा प्रवाह वाढेल.
- बचत खात्याच्या व्याजाला करमुक्त केल्याने: बचत वाढेल.
- शेतकऱ्यांसाठी मदत वाढल्याने: शेती उत्पादन वाढेल.
- शिक्षण आणि आरोग्यावर खर्च वाढल्याने: अर्थव्यवस्थेचा विकास होईल.
निष्कर्ष
बजेट हा एक महत्त्वाचा आर्थिक दस्तऐवज आहे जो सरकारच्या धोरणांचे आणि प्राधान्यक्रमांचे प्रतिबिंबित करतो. अर्थसंकल्प 2024 मध्ये सरकारने अनेक महत्त्वपूर्ण घोषणा केल्या आहेत ज्या नागरिकांवर आणि अर्थव्यवस्थेवर सकारात्मक परिणाम करू शकतात.